Jak rozpoznać, że to już nie stres, a wypalenie zawodowe?
Każdy miewa czasem gorsze dni, ale wypalenie zawodowe to coś więcej. Podobnie jak depresja, zaburzenia odżywiania czy stany lękowe – stało się chorobą cywilizacyjną, zbierającą coraz większe żniwo. Osoba wypalona zawodowo nie czerpie satysfakcji z wykonywanej wcześniej z zadowoleniem pracy, a zamiast tego odczuwa zniechęcenie, apatię i zmęczenie. Jak rozpoznać, że to już nie stres, a wypalenie zawodowe?
Kwestionariusz Oceny Wypalenia Zawodowego (KOWZ)
Autorski test do szybkiej oceny poziomu wypalenia zawodowego
Instrukcja
Poniżej znajdują się stwierdzenia opisujące różne aspekty funkcjonowania zawodowego. Przeczytaj każde zdanie uważnie i oceń, jak często odnosisz je do siebie w ostatnich 4 tygodniach.
Skala odpowiedzi:
1 – nigdy
2 – rzadko
3 – czasami
4 – często
5 – prawie zawsze
Zaznacz jedną odpowiedź przy każdym twierdzeniu.
Część I – Wyczerpanie emocjonalne
- Czuję się emocjonalnie wyczerpany/a po pracy.
- Mam wrażenie, że nie mam już siły pracować tak, jak kiedyś.
- Praca sprawia, że jestem chronicznie zmęczony/a.
- Potrzebuję coraz dłuższego czasu, żeby dojść do siebie po pracy.
- Często brakuje mi energii, żeby wykonywać obowiązki zawodowe.
- Czuję, że moje zasoby emocjonalne się wyczerpują.
Część II – Depersonalizacja / dystans emocjonalny
- Zauważam, że dystansuję się od ludzi w pracy.
- Reaguję automatycznie, „bez serca”, wykonując obowiązki.
- Mam wrażenie, że traktuję ludzi bardziej przedmiotowo niż kiedyś.
- Coraz mniej interesuje mnie, jak czują się osoby, z którymi pracuję.
- Czuję obojętność lub irytację wobec innych w pracy.
- Zdarza mi się myśleć: „To już mnie nie obchodzi”.
Część III – Obniżone poczucie skuteczności
- Mam poczucie, że gorzej wykonuję swoją pracę.
- Moje osiągnięcia zawodowe wydają mi się mało wartościowe.
- Często myślę, że inni radzą sobie lepiej niż ja.
- Trudniej mi podejmować decyzje zawodowe.
- Czuję, że moja praca ma coraz mniejszy sens.
- Rzadko czuję satysfakcję z wykonywanych zadań.
Część IV – Objawy psychosomatyczne i behawioralne
- Trudno mi zasnąć lub przebudzić się po stresującym dniu.
- Odczuwam napięcie mięśni, bóle głowy lub dolegliwości żołądkowe związane z pracą.
- Częściej niż kiedyś rozważam zmianę pracy.
- Unikam zadań zawodowych, bo czuję się przeciążony/a.
- Mam problemy z koncentracją podczas pracy.
- Częściej reaguję złością lub drażliwością w sytuacjach zawodowych.
PODSUMOWANIE WYNIKÓW
Jak liczyć wynik?
Policz punkty oddzielnie dla każdej podskali.
Podskale
- Wyczerpanie emocjonalne: suma pozycji 1–6
Zakres punktowy: 6–30
- Depersonalizacja: suma pozycji 7–12
Zakres punktowy: 6–30
- Obniżone poczucie skuteczności: suma pozycji 13–18
Zakres punktowy: 6-30
(Uwaga: wysoki wynik = niższa skuteczność)
- Objawy psychosomatyczne i behawioralne: suma pozycji 19–24
Zakres punktowy: 6-30
Interpretacja (dla dorosłych pracujących)
0–12 pkt (niskie) na podskali
Prawidłowe funkcjonowanie, brak sygnałów wypalenia.
13–20 pkt (umiarkowane)
Pełzające wypalenie – rosnący stres, ryzyko kumulacji. Zalecana psychoedukacja, praca nad granicami i higieną pracy.
21–30 pkt (wysokie)
Wysokie ryzyko wypalenia zawodowego. Objawy wymagają uważnego monitorowania; wskazana konsultacja psychologiczna i praca nad zmianą obciążeń, przekonań, stylu pracy i regeneracją.
Wynik ogólny (Globalny Wskaźnik Wypalenia – GWW)
Dodaj wszystkie punkty (zakres punktowy: 24–120).
- 24–49 – niski poziom wypalenia
- 50–79 – umiarkowany poziom wypalenia
- 80–120 – wysoki poziom wypalenia
Typowe objawy wypalenia zawodowego
Wśród typowych objawów wypalenia zawodowego wymienić można przede wszystkim:
- niemożność skupienia uwagi podczas realizacji zadań oraz ciągłe zmęczenie z tym związane, odkładanie ich na później, często niewywiązywanie się z nich na czas,
- strach przed kolejnym dniem w pracy, czasem manifestujący się fizycznie – np. problemami ze snem, nudnościami, rozstrojem żołądka,
- nerwowe przeglądanie ogłoszeń połączone z brakiem aplikowania na interesujące oferty z powodu obaw przed zmianą, a także brakiem wiary we własne umiejętności.
Częstym objawem jest również nieangażowanie się w życie firmy – unikanie wychodzenia z inicjatywą, kreatywnego rozwiązywania problemów, kontaktów z klientami, przełożonymi lub współpracownikami, pomimo tego, że wcześniej nie sprawiało to problemów.
Trzy etapy wypalenia zawodowego
- Wyczerpanie emocjonalne – początkowy entuzjazm wobec wykonywanych zadań z czasem ustępuje miejsca rutynie i spadkowi zaangażowania. Zderzenie wyobrażeń o tym, jak będzie wyglądała praca, połączone ze zmęczeniem, a często także wysokimi wymaganiami, skutkuje frustracją oraz drażliwością.
- Dystans i cynizm – objawia się zazwyczaj jako emocjonalny chłód bądź uszczypliwość w kontaktach z innymi, szybka utrata cierpliwości w sytuacjach konfliktowych, a gdy to możliwe – wycofywanie się z wszelkich interakcji. Postępuje też znużenie, wyczerpanie z powodu pracy.
- Poczucie braku kompetencji lub skuteczności – wrażenie stagnacji czy zatracenia części umiejętności, niezadowolenia z dotychczasowych osiągnięć, a także apatii, zarówno w godzinach wykonywania obowiązków zawodowych, jak i poza nimi. Dodatkowo pojawić się mogą fizyczne objawy stresu, częstsze choroby, zaburzenia snu.
Co zrobić w przypadku podejrzenia wypalenia zawodowego?
W przypadku podejrzenia wypalenia zawodowego dobrym pomysłem jest skorzystanie z profesjonalnego wsparcia. Dzięki współpracy z psychologiem lub psychoterapeutą łatwiej będzie poprawić swój stan oraz zyskać narzędzia do lepszego radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Warto też szczerze porozmawiać z bliską osobą – członkiem rodziny, przyjacielem czy ulubionym współpracownikiem.